Të enjten, Parlamenti Evropian miratoi një rezolutë për Serbinë me 461 vota pro dhe 52 kundër, duke kërkuar hetim për zgjedhjet e mbajtura më 17 dhjetor 2023. Rezoluta i bën thirrje Komisionit Evropian të dërgojë një mision ekspertësh në Serbi për të vlerësuar situatën dhe për të përgatitur një dialog për të rivendosur besimin në institucionet. Ideja është të hetohet dhe vlerësohet sundimi i ligjit në Serbi, analoge me hetimin e kryer në Maqedoninë e Veriut dhe Bosnje-Hercegovinë nga avokati gjerman Reinhard Priebe, shkruan DerStandard, transmeton Bota sot..
Sipas analizave nga vëzhguesit europianë të zgjedhjeve, “presioni mbi votuesit, si dhe përfshirja vendimtare e presidentit dhe avantazhet sistematike të partisë në pushtet, minuan procesin zgjedhor” në dhjetor. Njerëzit janë transportuar edhe nga shteti fqinj i Bosnjë-Hercegovinës në mënyrë të organizuar për të votuar në Beograd. Dhe jo vetëm në Serbi, por edhe në Bosnje-Hercegovinë është postuar presidenti Aleksandar Vuçiq, edhe pse nuk kandidonte në zgjedhje dhe ndonëse është shtet fqinj. Megjithatë, vitet e fundit, shumë qytetarë të Bosnje dhe Hercegovinës kanë marrë nënshtetësinë nga Serbia fqinje.
“Shqetësim i madh”
Rezoluta e Parlamentit Evropian të enjten thotë në mënyrë specifike: “Parlamenti Evropian vëren me shqetësim të madh provat e gjera të mbledhura nga vëzhguesit ndërkombëtarë dhe vendas që tregojnë aktivitete në prag dhe gjatë ditës së zgjedhjeve që mund të kenë ndikuar në rezultatin e zgjedhjeve dhe mund të kenë pati një ndikim vendimtar në rezultatet e zgjedhjeve lokale në Beograd dhe dëmtoi seriozisht legjitimitetin e zgjedhjeve parlamentare”.
Prandaj, Parlamenti Evropian bën thirrje për “një hetim të pavarur ndërkombëtar mbi parregullsitë në zgjedhjet parlamentare, provinciale dhe lokale nga ekspertë dhe institucione të respektuara juridike ndërkombëtare, me vëmendje të veçantë për zgjedhjet për parlamentin e qytetit të Beogradit,” vazhdon ai. Parlamenti Evropian mbështet vendosjen e menjëhershme të një misioni faktmbledhës ad hoc në Serbi. Sipas organizatës serbe për vëzhgimin e zgjedhjeve CRTA, ka pasur pasaktësi në regjistrin e votuesve për 30.000 votues. Në vetë Beograd, opozita humbi ngushtë – në pjesën tjetër të vendit, Partia Progresive është e pakundërshtueshme.
“E gjithë fushata u karakterizua nga polarizim edhe më ekstrem, retorikë agresive, diskreditim personal, abuzim verbal dhe gjuhë nxitëse,” Parlamenti Evropian kritikon gjithashtu veprimet e Partisë Progresive në pushtet të Vuçiqit. Ka gjithashtu kritika se “mediat e sponsorizuara nga Rusia ‘Sputnik Serbia’ dhe ‘Russia Today Balka’n kanë kontribuar aktivisht në përhapjen e dezinformatave, veçanërisht për kandidatët e opozitës”.
Kërkohet pezullimi i fondeve
Rezoluta bën thirrje për pezullimin e financimit të BE-së për Serbinë nëse autoritetet serbe nuk janë të gatshme të zbatojnë rekomandimet kryesore dhe rezultatet e hetimit tregojnë përfshirjen e autoriteteve serbe në mashtrimin zgjedhor. Serbia ka përfituar jashtëzakonisht shumë nga fondet nga Brukseli për shumë vite, megjithëse qeveria serbe ka bërë pak përpjekje për të zbatuar reformat e nevojshme për anëtarësimin në BE. Serbia gjithashtu nuk i mbështet sanksionet kundër Rusisë, megjithëse është e detyruar ta bëjë këtë sipas traktateve me BE-në.
Këtë javë, ministri gjerman i Mbrojtjes Boris Pistorius vizitoi Bosnje-Hercegovinën, Kosovën dhe Serbinë. Në Beograd ai tha “Nuk mund të kërcesh në dy dasma në të njëjtën kohë” dhe bëri thirrje për një drejtim të qartë nga regjimi i Vuçiqit. Por, Vuçiq prej shumë vitesh ka përfituar pikërisht të kundërtën. Ai merr mbështetje nga BE si dhe nga Rusia dhe Kina. Prandaj nuk ka asnjë arsye që Vuçiq të ndryshojë kursin e tij.
Që nga sulmi terrorist i milicive serbe kundër policisë së Kosovës në shtator të vitit të kaluar, shumë ekspertë të sigurisë kanë paralajmëruar për përpjekje të mëtejshme për përshkallëzim. Këto shpallen edhe publikisht. Në pankartat dhe muret e shtëpive lexohet gjithnjë e më shpesh: “Kur të kthehet ushtria në Kosovë”. Një mbishkrim i tillë tani mund të shihet edhe në Bosnje-Hercegovinë në pikën kufitare nga Kroacia në Gradiska.
Sulm terrorist i pazbardhur
Ky mbishkrim mund të lexohet si një lloj kërcënimi se ushtria serbe mund të pushtojë në të vërtetë Kosovën, ku trupat e NATO-s janë vendosur që nga viti 1999. Serbia nuk e njeh pavarësinë e Kosovës. Kohët e fundit, përpjekjet e Francës dhe Gjermanisë për ta bërë Serbinë të nënshkruajë një marrëveshje bazë me Kosovën dështuan. Destabilizimi i lidhur me sulmin terrorist të shtatorit dhe kërcënimet publike është gjithashtu në interes të Kremlinit. Sulmi terrorist në Banjska vitin e kaluar nuk u hetua nga autoritetet serbe dhe lideri i grupit terrorist u lirua. Edhe Serbia ka vite që armatos ushtrinë e saj, trupat janë duke u grumbulluar vazhdimisht dhe janë duke u zhvilluar stërvitje ushtarake në kufirin me Kosovën. Kjo është shumë kërcënuese për Kosovën.
Ajo që është politikisht e rëndësishme është se ka forca të forta në Serbi që duan të krijojnë një Serbi të Madhe si në vitet 1990. Këto forca po përpiqen të vënë nën kontrollin e tyre në mënyra të ndryshme pjesë të shteteve fqinje të Bosnje-Hercegovinës, Kosovës dhe Malit të Zi. Kjo perceptohet si një kërcënim në vendet fqinje, sepse të kujton luftërat e viteve 1990. Ndryshe nga Vuçiq, kryeministri i Kosovës Albin Kurti, i cili qeveris në mënyrë demokratike, ndonjëherë dërgon edhe sinjale të Shqipërisë së Madhe që korrespondojnë me ambiciet e Serbisë së Madhe. Kurti së fundmi u takua me politikanë nga partitë shqiptare në Maqedoninë e Veriut dhe u përpoq ta portretizonte veten si një lloj “lideri i shqiptarëve” përtej kufijve të tij shtetërorë. Ideja e Serbisë së Madhe dhe Shqipërisë së Madhe kërcënonte stabilitetin në rajon.
