Evropa është e zënë me prodhimin e chatbot-eve të saj të inteligjencës artificiale për të parandaluar që teknologjia e prodhuar në SHBA të vërshojë ekonomitë, kulturën dhe madje edhe gjuhët e Evropës, shkruan Politico me seli në Bruksel.
Nga Madridi në Sofje, vendet e Bashkimit Evropian kanë nisur dhe mbështetur një sërë iniciativash që synojnë krijimin e chatbot-eve që flasin vërtet rrjedhshëm në gjuhët lokale.
Përparim i pandalshëm në SHBA
Teknologjia më e fundit e inteligjencës artificiale që fuqizon mjete si chatbot popullor ChatGPT varet nga “modelet e gjuhës” ose LLM, sisteme të afta për bisedë. Gjuha është në qendër të këtyre inovacioneve dhe BE-ja, ku fliten 24 gjuhë zyrtare, nga lituanishtja në malteze, dëshiron që teknologjia të marrë parasysh përmbajtjen kulturore dhe veçoritë.
“Mark Twain nuk duhet të fshijë Stendalin,” tha ministri francez i ekonomisë Bruno Le Maire në një ngjarje teknologjike në Kanë në shkurt. “Ne nuk duam të kënaqemi vetëm me anglishten, nuk duam që gjuha jonë të dobësohet nga algoritmet dhe sistemet e inteligjencës artificiale (AI)”, tha ai.
Shtetet e Bashkuara po udhëheqin valën aktuale të inovacionit – ChatGPT nga OpenAI, Microsoft dhe Google me modelin e tij Gemini, Anthropic, Meta dhe xAI i Elon Musk janë gjithashtu në garë për të ndërtuar flamurë.
Evropa po arrin
Shpejtësia e industrisë amerikane shqetësoi qeveritë evropiane. Ata kanë frikë nga një përsëritje e dominimit që kompanitë amerikane kishin në ditët e para të mediave sociale dhe internetit.
Nga sipërmarrjet akademike te masterplanet dhe startup-et e sponsorizuara nga qeveria tek ekipet e zhvilluesve të pavarur, Evropa po përballet me gjigantët e teknologjisë në Kaliforni. Vetëm gjatë vitit të kaluar, 13 vende evropiane kanë njoftuar ose kanë ndërmarrë hapa për të zhvilluar modele lokale që synojnë gjuhët e tyre lokale, zbuloi sondazhi.
Shumica e projekteve ose projekteve ekzistuese përpiqen të kompensojnë mungesën e llogaritjes dhe financimit në krahasim me SHBA-në, duke u mbështetur në një komunitet të madh zhvilluesish.
“Të kesh modele në gjuhën vendase do të thotë gjithashtu të inkurajosh më shumë njerëz në vendin tënd për të koduar dhe zhvilluar më shumë produkte të AI,” tha Carlos Romero Duplá, një ish-diplomat spanjoll që negocioi legjislacionin e BE-së për AI dhe tani është një konsulent në Bruksel.
Ndikimi në kulturë
Për disa vende, si Spanja, modelet në gjuhën e tyre mund të ndihmojnë në forcimin e ndikimit të tyre në pjesët e lidhura në aspektin kulturor dhe historik të botës. Madridi, i cili po financon krijimin e një LLM që flet spanjisht, bazuar në një korpus të përmbajtjes së trajnimit të inteligjencës artificiale spanjolle me cilësi të lartë, e sheh teknologjinë në zhvillim si një zonë për bashkëpunim më të ngushtë me vendet e Amerikës Latine.
Lufta për LLM në gjuhën amtare vjen në një kohë kur industria e kulturës është në një betejë të ashpër – dhe, disa thonë, ekzistenciale – me kompanitë e teknologjisë mbi përmbajtjen kulturore, duke përfshirë skenarët e filmave, arkivat e mediave dhe madje edhe të drejtat e autorit mbi printimet e zërit të artistëve muzikorë.
Në muajt e fundit, OpenAI ka qenë i zënë duke arritur marrëveshje me markat ndërkombëtare të mediave si Axel Springer, pronar i gazetave në gjuhën gjermane Bild dhe Welt, dhe të përditshmes franceze Le Monde, duke krijuar një sërë përmbajtjesh me cilësi të lartë në gjuhë të huaja.
Në fjalimin e tij në Kanë, Le Maire propozoi krijimin e një tregu të vetëm evropian të kontrolluar nga çmimi për të dhënat për të parandaluar gjigantët e pasur të teknologjisë amerikane që të tejkalojnë firmat evropiane të AI për qasje në çdo mbetje të përmbajtjes së vlefshme.
Primati i gjuhës angleze
Franca udhëhoqi gjithashtu krijimin e Alt-EDIC, një konsorcium i BE-së me 12 vende të përkushtuar ndaj bashkëpunimit brenda bllokut për të zhvilluar LLM në gjuhët evropiane.
Ironikisht, për të qenë vërtet konkurrues, LLM-të evropianë do të duhet ende të flasin rrjedhshëm gjuhën angleze – e cila mbetet gjuha e shumicës së punimeve shkencore në botë dhe pak më shumë se gjysmës së faqeve në World Wide Web, sipas organizatës së sondazheve në internet W3Techs.
“Ka një çekuilibër fuqie për sa i përket sasisë dhe cilësisë së të dhënave të trajnimit: vetëm shikoni se sa e madhe është Wikipedia në anglisht në krahasim me versionet e saj të gjuhëve të tjera,” tha Sebastian Ruder, një studiues në kompaninë kanadeze të inteligjencës artificiale shumëgjuhëshe Cohere.
Disa LLM të prodhuara në SHBA flasin gjuhë të tjera përveç anglishtes, por ata nuk kanë gjithmonë njohuritë dhe nuancat e nevojshme për t’i shërbyer mirë klientëve vendas.
Problem me kalimin në gjuhën amtare
Për chatbot-et e krijuar për të bashkëvepruar në biseda të plota me të gjithë, nga qytetarët e një vendi te klientët e një kompanie, kjo mund të krijojë probleme. Një vlerësim i “përshtatjes kulturore” i gushtit 2023 nga studiuesit në Kolegjin Universitar të Londrës zbuloi se OpenAI dhe Google LLM ishin jashtë hapit me normat kulturore në vende duke përfshirë Kinën, Arabinë Saudite dhe Sllovakinë – ndërsa kalonin testet për respektimin e zakoneve të SHBA.
Ndërsa inteligjenca artificiale bëhet e rrënjosur në të gjitha aspektet në shoqëritë tona, ndikimi i konflikteve të tilla kulturore mund të jetë i rëndësishëm. Kris Shrishak, një bashkëpunëtor i teknologjisë në Këshillin Irlandez për Liritë Civile, tha se një kompani e teknologjisë amerikane mund të trajnojë modelin e tyre, të themi, në lituanisht, por kjo është një humbje. “Kështu që ata zakonisht e trajnojnë atë në anglisht dhe më pas bëjnë disa rregullime,” shtoi ai.
Zgjidhja, sipas Ruder, është që zhvilluesit evropianë të inteligjencës artificiale të trajnojnë robotët e tyre në gjuhën e tyre dhe në anglisht, duke lejuar LLM të përdorë njohuritë e koduara në anglisht kur flet në gjuhën amtare./kp
