Për herë të parë po qëndron Forumi Ekonomik i Kosovës mes Turqisë, i cili po qëndron në Stamboll. Ky forum mbledh bashkëbizneset nga Kosova dhe Turqia, me qëllimin e bashkëpunimit dhe zgjerimit të mundësive për investime. Fillimit të ngjarjeve i parapriu një takim dypalësh Kryeministria e Republikës së Kosovës, Albin Kurti dhe Ministria e Tregtisë së Turqisë, Ömer Bolat.
Në fjalët e tij në hapje të Forumit, kryeministri shprehun mirënjohjen për ndryshimin e ndërmjetësimit të Kosovës dhe Turqisë, duke nënvizuar dhe rolin që do të ketë ky forum në avancimin e mëtejmë të bashkëpunimit mes dy gjuhës.
“Lidhjet tona janë të vendosura në një trajektore ekonomike në një rritje të bashkëpunimit, me investimet e Turqisë për të luajtur për të luajtur një rol jetik në punën e Kosovës. Fushat kryesore të tregtisë, mbrojtjes, teknologjisë dhe industrisë e lehtë. Këtu me ne sot janë dhjetëra kompani të suksesshme nga Kosova, si dhe përfaqësues të Odës Tregtare Kosovaro-Turke, Shoqatës së Përpunimit të Drurit në Kosovë dhe Shoqatës së Përpunuesve të Pemëve dhe Perimeve, duke demonstruar potencialin dhe perspektivat investuese që ofron Kosova për investitorët turq. ”, tha kryeministri.
Më tej, ai trajtoi dhe është progresin që ka njohur vendi në tri vitet e fundit, e ku në vijim dhe në përmirësimin e ambientit të bërë biznes dhe fokus proaktiv të tre grupeve të sektorit privat, agrikulturë, industrisë dhe sektorit të teknologjisë. .
“Kos krenohet me ekonominë, të sigurt, të sigurtë, të gjitha vendet demokratike me treg të hapur, të gjithë nga partneriteti me Bashkimin Evropian, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Gjermaninë, Britaninë e Madhe, Italinë dhe shumë vende të tjera të botës. E njohur për demokratët e saj në sundimin e ligjit, të drejtat politike, liria civile dhe demokracia zgjedhore, Kosova është njohur si vendi më i madh në Ballkan. Prandaj, Kosova paraqet një destinacion për bizneset turke ideale që të rindërtojnë një kompani prodhuese në një vend të caktuar për vlerat e demokracisë dhe ekonomisë ekonomike”, përfundoi kryeministri.
Pas fjalës së kryeministrit, forumi vijoi me dy panele të diskutimit. Njëri mbi mundësitë e investimeve në punë, ku si panel ishin zëvendësministri i Mjedisit, Planifikimi i Hapësirës dhe Infrastrukturës, Hysen Durmishi, zëvendësministri i Ekonomisë, Getoar Mjeku, dhe zëvendësministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Daulina Osmani. Ndërkaq, paneli i dytë, i zotëruar nga ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, Faton Peci, zëvendësministri i Industrisë, Tregtisë dhe Ndërmarrësisë, Mentor Arifaj.
Fjala e plotë e kryeministrit Kurti:
E nderuara Emilija Rexhepi, Zëvendëskryeministre e Republikës së Kosovës,
I nderuar Prof. Dr. Ömer Bolat, Ministër i Tregtisë së Turqisë,
I nderuar Z. Nail Olpak President i Bordit të Marrëdhënieve Ekonomike me Jashtë (DEIK),
I nderuar Z. Agon Vrenezi, Ambasador i Republikës së Kosovës në Republikën e Turqisë,
I nderuari z.Faton Peci, Ministër i Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural,
I nderuar Z. Fikrim Damka, Ministër i Zhvillimit Rajonal,
I nderuari z. Elbert Krasniqi, Ministër i Administratës së Pushtetit Lokal,
I nderuari z. Batuhan Özdemir, Kryetar i Këshillit të Biznesit Turqi-Kosovë,
Të nderuar zëvendësministra, deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,
Të nderuar përfaqësues të sektorit privat, investitorë të ardhshëm në Kosovë,
Zonja dhe zotërinj, motra dhe vëllezër,
Është vërtet kënaqësi t’ju drejtohem sot në Forumin e parë Ekonomik Kosova-Turkiye. Siç mund ta dini të gjithë, Kosova dhe Turqia ndajnë një marrëdhënie të thellë dhe të qëndrueshme. Lidhja jonë, e zhytur në histori dhe e pasuruar nga respekti reciprok, bashkëpunimi dhe aspiratat e përbashkëta, shërben si model për partneritetin ndërkombëtar. Pata kënaqësinë të takoj Shkëlqesinë e Tij, Presidentin e Republikës së Turqisë, z. Recep Tayyip Erdoğan, të premten, së bashku me Zëvendës Presidentin, Z. Cevdet Yılmaz dhe Ministrin e Mbrojtjes Kombëtare, z. Yaşar Güler, ku diskutuam çështjet e rëndësishme rolet që Turqia dhe Kosova luajnë në ruajtjen e paqes, sigurisë dhe stabilitetit rajonal, si dhe se si mund të forcojmë më tej marrëdhëniet e shkëlqyera mes dy vendeve tona, veçanërisht në mbrojtje dhe ekonomi.
Gjithashtu pata kënaqësinë të takohesha me Shkëlqesinë e Tij, z. Hakan Fidan, Ministrin e Punëve të Jashtme të Turqisë, si dhe pata privilegjin të vendosja lule në mauzoleumin e Ataturkut, duke i bërë homazhe trashëgimisë së tij të qëndrueshme si një udhëheqës vizionar, ndikimi i të cilit shtrihet. shumë përtej kufijve të Turqisë. Parimet e Ataturkut për modernizimin, përparimin dhe paqen rezonojnë thellë tek populli shqiptar, i cili ka një lidhje historike me Turqinë. Marrëdhënia midis kombeve tona, e rrënjosur në vlerat e përbashkëta dhe respektin e ndërsjellë, vazhdon të lulëzojë, duke krijuar mundësi të shumta për bashkëpunim dhe rritje.
Jam i kënaqur që jam këtu në Stamboll, një qytet që mishëron frymën e lidhjes dhe pasurisë kulturore – një frymë që Republika e Kosovës dhe Republika e Turqisë e ndajnë thellësisht.
Përpara se të thellohem në temën kryesore në fjalë, do të doja të hedh në qendër të vëmendjes një figurë të shquar në historinë e futbollit turk me origjinë shqiptare: Ali Sami Frashëri. Ai ishte djali i një prej figurave tona më të shquara shqiptare të arsimit dhe letërsisë, Sami Frashërit. Ali beu themeloi klubin sportiv Galatasaray, një nga ekipet më prestigjioze të futbollit të Turqisë. Vizioni dhe lidershipi i tij ishin të dobishëm në hedhjen e themeleve të klubit në vitin 1905, pothuajse 120 vjet më parë, duke nxitur një ndjenjë të fortë të komunitetit dhe sportivitetit. Galatasaray mban titullin si klubi turk më i suksesshëm i futbollit në garat evropiane. Megjithatë, si dikush neutral në arenën e gjallë të futbollit turk, i uroj gjithë të mirat edhe Fenerbahçes dhe Besiktashit, tifozët e të cilëve kam dëgjuar të krijojnë një atmosferë elektrike në çdo ndeshje që është e vështirë të mos admirosh.
Dhe mbrëmë, prisja ministrat e mi të bashkoheshin me mua në takimin në hotelin në hollin ku po qëndroj dhe ata u vonuan pak. Kur i pyeta pse jeni vonuar në këtë takim të rëndësishëm përpara forumit sot, ata thanë mirë, ne zbritëm në aeroport në të njëjtën kohë me Jose Mourinhon. Ndaj atyre u është falur vonesa në takim.
Tani, ashtu si tifozët bashkohen nën banderolat e klubeve të tyre të preferuara të futbollit, le të kthehemi në një fushë tjetër ku uniteti dhe mbështetja janë thelbësore. Turqia ishte një nga vendet e para që njohu pavarësinë e Kosovës në vitin 2008, gjest ky që çimentoi miqësinë mes vendeve tona. Kjo njohje nuk ishte thjesht një formalitet diplomatik. Ishte një afirmim i së drejtës për vetëvendosje dhe një dëshmi e përkushtimit të Turqisë për të mbështetur sovranitetin, pavarësinë dhe integritetin territorial të Kosovës.
Obligacionet tona tani janë vendosur të shtrihen në një bashkëpunim ekonomik gjithnjë në rritje, me investimet turke të gatshme për të luajtur një rol jetik në zhvillimin e Kosovës. Fushat kryesore të bashkëpunimit përfshijnë tregtinë, mbrojtjen, teknologjinë dhe prodhimin e lehtë. Këtu me ne sot janë dhjetëra kompani të lulëzuara nga Kosova, si dhe përfaqësues të Odës Ekonomike Kosova-Turke, Shoqatës së Përpunimit të Drurit në Kosovë dhe Shoqatës së Përpunuesve të Pemëve dhe Perimeve, duke demonstruar potencialin dhe perspektivat investuese që ofron Kosova për investitorët turq.
Kosova, e vendosur në zemër të rajonit të Ballkanit, vepron si një udhëkryq ndërmjet Evropës, Lindjes së Mesme dhe Afrikës Veriore, përkatësisht rajonit të Emenës. Që nga pavarësia jonë gjashtëmbëdhjetë vjet më parë, Kosova ka përjetuar zhvillim dhe rritje të shpejtë, duke u mburrur me një normë mesatare vjetore të rritjes së PBB-së prej 6.2% gjatë tre viteve të fundit. Norma e inflacionit për muajin prill të këtij viti shënoi vetëm 2.1%. Kosova gjithashtu mban strukturën demografike më të re në Evropë, me një moshë mesatare 31 vjeç, dhe financa të forta publike, të theksuara nga borxhi më i ulët i përgjithshëm bruto në mesin e kombeve të Ballkanit në vitin 2022, me vetëm 17.3%. Kjo na lejon të sigurojmë norma më të mira interesi për kredi zhvillimore afatgjata për investime të rëndësishme në infrastrukturën publike.
Qeveria e Kosovës ka arritur progres të dukshëm në shumë sektorë. Gjatë tre viteve të fundit eksportet e vendit dhe investimet e huaja direkte u dyfishuan. Buxheti i mbrojtjes u dyfishua, me investime të konsiderueshme në armatime dhe pajisje të avancuara ushtarake. Në bujqësi ka pasur një rritje prej 29% të eksporteve bujqësore dhe mbi 30 mijë fermerë marrin mbështetje vjetore. Sektori kulturor dhe sportiv i Kosovës kanë lulëzuar, me fitimin e ofertës për të pritur Lojërat Mesdhetare 2030, 26 vende që garojnë në 24 disiplina sportive dhe investime të konsiderueshme në trashëgiminë kulturore dhe infrastrukturën sportive. Shëndeti dhe arsimi kanë parë përmirësime të dukshme, duke përfshirë shtimin e ilaçeve të reja thelbësore dhe bursave për studentët, veçanërisht në fushat STEM, shkencë, teknologji, inxhinieri dhe matematikë. Investimet dhe projektet e rëndësishme në energji, infrastrukturë dhe dixhitalizim kanë rritur zhvillimin e vendit. Politika e jashtme e Kosovës është forcuar, me avancimet në aplikimet për anëtarësim në NATO dhe BE, duke reflektuar përkushtimin e qeverisë për zhvillimin ekonomik, sigurinë dhe integrimin ndërkombëtar.
Kosova kryeson Ballkanin Perëndimor në rritjen reale ekonomike nga viti 2023 deri në vitin 2025 sipas Bankës Botërore, renditet e para në rajon dhe e dyta në nivel global në përmirësimin e sundimit të ligjit sipas Programit Botëror për Drejtësi, siguron pozitën e dytë në Evropë dhe të tretën në botë në rritja e të drejtave politike dhe lirive civile, sipas Raportit të Freedom House, dhe është i pashembullt në Ballkanin Perëndimor për Demokracinë Zgjedhore, siç identifikohet nga Instituti V-Dem. Pra, rritja ekonomike dhe progresi demokratik në vendin tonë, shkojnë së bashku, jo njëra në kurriz të tjetrit.
Vendi ynë së fundmi arriti vlerësimin e tij inaugurues të kredisë sovrane nga FitchRatings, i cili gjithashtu do të rrisë investimet e huaja, do të ulë kostot e huamarrjes, do të përmirësojë aksesin në tregjet globale të kapitalit dhe do të nxisë rritjen ekonomike.
Këto zhvillime pozitive e kanë bërë mjedisin e biznesit të Kosovës shumë miqësor dhe së bashku me afërsinë me tregun e BE-së presim një rritje të vazhdueshme të investimeve të huaja direkte në vendin tonë, duke përfshirë edhe firmat turke si e juaja.
Qeveria jonë ka përshpejtuar në mënyrë aktive reformat për të përmirësuar klimën e biznesit të vendit tonë. Aktualisht po planifikojmë dhe zbatojmë mbi 50 projekte të rëndësishme infrastrukturore që kërkojnë një investim prej më shumë se 7 miliardë euro, përkatësisht 3 miliardë në transport, 2 miliardë në mjedis dhe 2 miliardë të tjerë në sektorët e energjisë. Kjo përfshin afërsisht 1.2 GW kapacitet të energjisë së rinovueshme. Përafërsisht gjysma diellore, gjysma e erës. Së fundmi kemi përfunduar një ankand të suksesshëm të energjisë diellore 100 MW dhe kemi inauguruar projektin e ruajtjes së baterive të Korporatës Amerikane të Sfidës së Mijëvjeçarit, një iniciativë historike prej 236 milionë eurosh, e cila na bën globalisht ruajtjen më të madhe të baterive për frymë në botë. Synimi ynë është të forcojmë sigurinë tonë energjetike, me një objektiv për të rritur përdorimin e energjisë së rinovueshme në 35% deri në vitin 2031.
Si një votë besimi ndërkombëtare për të ardhmen e Kosovës, BERZH në shkurt të këtij viti në samitin e saj dyvjetor në Londër, ka zotuar përmes një Memorandumi të Mirëkuptimit, 400 milionë euro financime të reja për përmirësimet infrastrukturore, tranzicionin e ekonomisë së gjelbër, integrimin rajonal dhe sektorin privat. .
Për sa i përket sektorit privat, ne jemi të përkushtuar për zhvillimin proaktiv të tre grupeve të sektorëve. E para është Bujqësia dhe Përpunimi i Ushqimit, e dyta është Prodhimi, Pajisjet Elektrike, Metali, Plastika, Druri dhe e treta janë Shërbimet BPO të aktivizuara me IT, zhvillimi i softuerit, kontabiliteti dixhital, marketingu dixhital.
Le të fillojmë me të parën, përpunimi bujqësor dhe ushqimor është thelbësor për sigurinë tonë ushqimore, punësimin rural dhe reduktimin e varësisë nga importi. Qeveria ka rritur ndjeshëm mbështetjen për këta sektorë për të stimuluar ekonomitë rurale dhe zhvillimin e qëndrueshëm. Kemi rritur me ndarjen buxhetore, subvencionimin për fermerët deri në 216% në krahasim me tre vjet më parë.
E dyta është prodhimi, veçanërisht në industritë e lehta, e cila është jetike për qëndrueshmërinë tonë ekonomike, krijimin e vendeve të punës dhe zhvillimin e aftësive. Ne kemi një traditë të gjatë në përpunimin e drurit, me një industri të zhvilluar mirë që mburret me rreth 1,300 prodhues mobiljesh në mbarë Kosovën, duke ofruar një bazë solide për rritje të mëtejshme në këta sektorë. Siç njoftoi Shkëlqesia e Tij Ministri i Tregtisë, javën e tretë të nëntorit ju lutemi vini në Kosovë, në këtë konferencë për përpunimin e drurit. Dhe ne nuk kemi veçuar një ditë të caktuar, thamë javën e tretë të nëntorit, sepse duam që të vini të kaloni një javë në Kosovë, jo vetëm një apo dy ditë.
Dhe së treti, Kosova po përfiton nga bumi global i TIK-ut, duke përjetuar rritje të konsiderueshme në shërbimet BPO të aktivizuara nga TI si zhvillimi i softuerit, kontabiliteti dixhital, marketingu dixhital dhe kjo rritje mbështetet nga një fuqi punëtore e aftë dhe shumëgjuhëshe prej rreth 14,000 profesionistësh. Përparësitë konkurruese të vendit tonë përfshijnë vendndodhjen e tij strategjike, depërtimin e plotë të internetit me brez të gjerë dhe grupin e talenteve të rinj e të aftë për teknologjinë, duke e bërë atë një qendër teknologjike tërheqëse në Evropë. Sektori i gjallë i teknologjisë i Kosovës krenohet me mbi 1,500 kompani, me 85% të tyre të angazhuara në eksportimin e shërbimeve, dhe eksportet e shërbimeve teknologjike janë rritur me gati 300% në tre vitet e fundit. Dhjetë universitete ofrojnë programe studimi për TIK dhe qeveria, së bashku me partnerët e zhvillimit, po trajnon mbi 3,500 të rinj çdo vit dhe po ofron rreth 5,000 bursa STEM për vajzat.
Kosova krenohet me një ekonomi demokratike, të sigurt, stabile dhe me treg të hapur, të mbështetur nga partneritetet me Bashkimin Evropian, Shtetet e Bashkuara, Gjermaninë, Britaninë e Madhe, Francën, Italinë dhe shumë vende të tjera anembanë botës. E njohur për përparimet e saj në sundimin e ligjit, të drejtat politike, liritë civile dhe demokracinë zgjedhore, Kosova është njohur si vendi më demokratik në Ballkan. Prandaj, Kosova paraqet një destinacion ideal për bizneset turke që kërkojnë t’i rindërtojnë njësitë e tyre prodhuese në një komb të përafruar me vlerat demokratike dhe stabilitetin ekonomik.
Duke investuar në Kosovë, ju do të keni qasje në një mjedis të qenësishëm miqësor për biznesin. Kuadri ynë rregullator i racionalizuar lehtëson krijimin e bizneseve, duke i dhënë Kosovës një renditje të dukshme të 12-të globalisht nga Banka Botërore për “fillimin e një biznesi”. Rregulloret tatimore në Kosovë janë shumë të favorshme për bizneset, me doganë 0% në eksport, normën e dytë më të ulët të tatimit të korporatave në Evropë me 10%, dhe lirime nga taksat doganore për importin e makinerive dhe lëndëve të para të destinuara për përpunim të mëtutjeshëm nga kompanitë prodhuese. .
Kostot operative janë goxha të ulëta, nga furnizimi i qëndrueshëm dhe i përballueshëm me energji elektrike deri te objektet e lira të dhënies, dhe së fundmi ne jemi angazhuar në një projekt që është shumë i dashur për mua, duke tejkaluar hendekun e aftësive duke lidhur tregun e punës me arsimin profesional. Për çdo diplomë në një shkollë, do të mund të punësoheni në treg. Dhe në këtë mënyrë në 14 komuna, 23 shkolla, 12 profile, të gjithë së bashku 920 nxënës dhe studentë janë regjistruar në sistemin arsimor të dyfishtë, siç e quan “ausbildung” diaspora jonë, diaspora e përbashkët, diaspora shqiptare dhe turke në Gjermani. Pra, ne duam të lidhim tregun e punës me arsimin profesional, ekonominë me arsimin. Në këtë shekull, ka një gjë më të rëndësishme se arsimi dhe ekonomia, dhe kjo është lidhja midis të dyjave. Lidhja mes arsimit dhe ekonomisë, do të përcaktojë fatet e vendeve, shoqërive dhe njerëzve.
Si përfundim, marrëdhënia mes Kosovës dhe Turqisë është një dritë e asaj që mund të arrihet përmes bashkëpunimit, respektit dhe vlerave të përbashkëta. Është një marrëdhënie që ka tejkaluar provën e kohës dhe është shfaqur më e fortë, një dëshmi e lidhjeve të qëndrueshme të miqësisë dhe mbështetjes reciproke. Ndërsa festojmë të kaluarën tonë dhe presim me padurim një të ardhme premtuese, le të vazhdojmë të punojmë së bashku, krah për krah, për prosperitetin dhe mirëqenien e njerëzve tanë dhe të vendeve tona.
Faleminderit, teşekkür ederim, faleminderit shumë.
