Pergjumja e tepërt gjate dites ështe vështirësia për të qëndruar zgjuar ose vigjilent kur ju nevojitet.
Kjo kërkesë për të fjetur gjatë orëve të ditës, shfaqet të paktën tre ditë në javë në 4-20% të popullsisë, dhe ndikon në cilësinë e jetës, performancën në vendin e punës dhe sigurine e jetes, për shembull, kur drejtoni makinën.
Të gjithë kanë ditë kur ndihen më të përgjumur ose me të lodhur se normalisht.
Shpesh ka të bëjë me një mënyrë jetese të ngarkuar ose shumë netë te vona pa gjumë.
Por disa njerëz ndihen të përgjumur ditë pas dite dhe nuk mund të kuptojnë pse.
Në fakt, ata mund të bien në gjumë në momente dhe vende ku vërtet duhet të qëndrojnë zgjuar, si në tren për në shtëpi ose gjatë një bisede, ose kur jane ne timon.
Nëse përjetoni përgjumje të vazhdueshme, është normale të pyesni veten, “pse jam gjithmonë i përgjumur?“
Studimet e fundit tregojnë se përgjumja e tepërt është një problem serioz.
Nje sondazh lidhur me gjumin në Amerikë për vitin 2020 i kryer nga Fondacioni Kombëtar i Gjumit zbuloi se gati gjysma e amerikanëve raportojnë se ndjehen të përgjumur nga tre deri në shtatë ditë në javë. 40% e të rriturve thanë se përgjumja e tyre ndërhyn në aktivitetet e përditshme të paktën herë pas here.
Cilat janë shkaqet e përgjumjes së tepërt gjatë ditës?
Përgjumja e shkaktuar nga mungesa e gjumit
Mungesa e gjumit gjate nates konsiderohet gjerësisht si shkaku më i zakonshëm i përgjumjes së tepërt diten.
Privimi ndaj gjumit mund të jetë afatshkurtër ose kronik dhe mund të shkaktohet në vetvete nga çrregullime të shumta të gjumit dhe kushte të tjera mjekësore si:
Stili i jetesës: Zgjedhja për të qëndruar zgjuar deri vonë për të parë një seri televizive ose për t’u zgjuar herët për të shkuar në palestër janë shembuj se si gjumi mund të bjerë në listën e prioriteteve dhe të reduktohet ne kohezgjatje nga një axhende e ngjeshur. Kjo mund të shkaktojë përgjumje të nesërmen dhe problemi mund të grumbullohet me kalimin e kohës. Kur këto zgjedhje shkaktojnë mungesë gjumi për një periudhë të gjatë kohore, ajo njihet si sindroma e gjumit të pamjaftueshëm.
Pagjumësia: Kjo gjendje përfshin një sërë problemesh që e bëjnë të vështirë të biesh në gjumë ose të qëndrosh në gjumë për aq kohë sa eshte e nevojshme.
Apnea e gjumit: Apnea obstruktive e gjumit (OSA) është një çrregullim i frymëmarrjes i karakterizuar nga pauza të shkurtra në frymëmarrje gjatë natës. Krijon gjumë të fragmentuar që zakonisht shkakton përgjumje gjatë ditës dhe mund të prekë deri në 20% të të rriturve. Apnea qendrore e gjumit (CSA) është më pak e zakonshme, por gjithashtu mund të shkaktojë gjumë të shqetësuar.
Sindroma e këmbëve të shqetësuara: Kjo gjendje shkakton një ndjesi të fortë të nevojës për të lëvizur gjymtyrët, veçanërisht këmbët, dhe është një rrezik i njohur për ndërprerjen e kohës totale të gjumit dhe cilësisë së gjumit.
Çrregullimet e ritmit cirkardian të gjumit dhe zgjimit: Kur orari i gjumit i një personi nuk përputhet me ciklin e tij lokal të ditës-natës, mund të shkaktojë gjumë të shkurtër dhe të fragmentuar.
Cilësia e dobët e gjumit: Pamjaftueshmëria e gjumit nuk ka të bëjë vetëm me sasinë e ulët të gjumit; ka të bëjë edhe me cilësinë e gjumit. Njerëzit që nuk e bejne gjumin sipas ciklit fiziologjik te gjumit mund të dështojnë të hyjne ne gjume të thellë ose gjumë REM. Si rezultat, ata mund të mos zgjohen të freskët edhe nëse flenë për numrin e rekomanduar të orëve.
Dhimbja: Pothuajse çdo sëmundje që shkakton dhimbje, duke përfshirë artritin, fibromialgjinë ose herniet e diskut, mund të komplikojë gjumin dhe ta bëjë një person të prirur ndaj përgjumjes gjatë ditës.
Urinimi i shpeshtë gjatë natës: Kjo gjendje, e njohur si nikturia, përfshin nevojën për t’u ngritur nga shtrati gjatë natës për t’u urinuar dhe vlerësohet se prek deri në një në tre të rritur të moshuar dhe një në pesë të rinj.
- Përgjumja e shkaktuar nga kushte të tjera mjekësore dhe të trurit
Mungesa e gjumit nuk është shkaku i vetëm i mundshëm i përgjumjes së tepërt gjate dites. Shkaqe te tjera te mundshme jane:
Medikamentet, veçanërisht qetësuesit, mund ta bëjnë një person të përgjumur dhe të çorientuar gjatë ditës. Ilacet kundër depresionit, ilaçet kundër dhimbjes dhe antihistaminiket janë vetëm disa nga lloje të tjera ilaçesh që mund të shkaktojnë përgjumje.
Çrregullimet e shëndetit mendor shpesh mund të shkaktojnë përgjumje. Për shembull, besohet se gati 80% e njerëzve me depresion madhor kanë përgjumje të tepruar gjatë ditës. Çrregullimi bipolar, çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD) dhe çrregullimi i përgjithshëm i ankthit shoqërohen me probleme të gjumit që mund të shkaktojnë periudha të përgjumjes së tepërt.
Disa gjendje të trurit mund të shkaktojnë përgjumje të tepërt gjatë ditës. Narkolepsia është një shembull i spikatur pasi është një gjendje neurologjike në të cilën truri nuk mund të rregullojë siç duhet ciklin gjumë-zgjim. Narkolepsia prek rreth një në çdo 2000 njerëz dhe i bën ata të prirur për të rënë në gjumë të shpejtë, duke përfshirë edhe në kohë të papërshtatshme.
Sëmundjet neurodegjenerative duke përfshirë demencën dhe sëmundjen e Parkinsonit janë të lidhura me vështirësitë e gjumit dhe përgjumjen gjatë ditës.
Demtimet traumatike të trurit, tumoret ose lezionet e trurit mund të provokojnë përgjumje të tepruar.
Infeksionet, duke përfshirë meningjitin dhe ato që shkaktojnë encefalit (ënjtje të trurit), gjithashtu mund të çojnë në pergjumje te shtuar gjate dites.
Çrregullimet neurozhvillimore si çrregullimi i deficitit të vëmendjes/hiperaktivitetit (ADHD), i cili prek miliona fëmijë dhe të rritur, shkaktojnë një sërë problemesh të gjumit, duke përfshirë përgjumjen gjatë ditës. Deri në 31% e fëmijëve me Çrregullime të Spektrit të Autizmit (ASD) është gjetur se kanë përgjumje gjatë ditës dhe problemet e gjumit mund të vazhdojnë deri në moshën madhore për njerëzit me këto çrregullime neurozhvillimore përtej kushteve të trurit që mund ta bëjnë një person të përgjumur gjatë ditës.
Problemet metabolike, duke përfshirë diabetin dhe hipotiroidizmin, mund të jenë faktorë rreziku për përgjumje.
Gjendje mjekësore si anemia, nivelet jonormale të natriumit në gjak dhe çekuilibri i elektroliteve mund të provokojnë gjithashtu përgjumje të tepruar.
Cilat jane disa nga masat per lehtesimin e përgjumjes se tepërt gjatë ditës ?
Për shkak se pergjumja gjate dites mund të shkaktohet si nga zakonet e këqija të gjumit, ashtu edhe nga kushtet mjekësore dhe të trurit, ka një gamë të ndryshme qasjesh për zgjidhjen e ketij problemi, te cilat duhen diskutuar me mjekun tuaj.
Nëse përgjumja rrjedh nga mungesa e gjumit, mund të ndërmerren hapa të ndryshëm për të përmirësuar cilësinë dhe sasinë e gjumit. Shembujt përfshijnë perdorimin e aparateve te presionit të vazhdueshëm pozitiv të rrugëve ajrore (CPAP) për apnenë e gjumit dhe terapinë konjitive të sjelljes për pagjumësinë (CBT-I). Nje hap i rendesishem eshte permirësimi i higjienës së gjumit te nje personi, e cila përfshin zakonet e gjumit të tij dhe mjedisin e dhomës së gjumit, dhe nëse ata po përdorin dyshekun dhe jastëkun më të mirë për nevojat e tyre. Përmirësimet e higjienës së gjumit mund të inkurajohen së bashku me trajtime të tjera për të ndihmuar njerëzit të përfshijnë këshilla të shëndetshme për gjumin në rutinën e tyre të përditshme.
Nëse përgjumja gjate dites është e lidhur me një problem tjetër mjekësor, trajtimi zakonisht fokusohet në zgjidhjen e atij problemi themelor.
