Euroactiv zbulon planet e mëdha që po përgatit SHBA në Ballkanin Perëndimor. Pra në këtë mes priten lajme të mira për Shqipërinë. “Me zgjerimin e BE-së të rikthyer në axhendën politike, Perëndimi ka një mundësi për të rigjallëruar politikën e tij ndaj Ballkanit Perëndimor dhe për të arritur këtë qëllim Shtetet e Bashkuara pritet të marrin një udhëheqje më të madhe duke avokuar për një proces gradual pranimi dhe të intensifikojnë përpjekjet e tyre për të reduktuar tensionet brenda vendit”, thuhet në analizën e publikuar nga Euroactiv. Nicholas Lokker dhe Kristen Taylor, studiues në Programin e Sigurisë Transatlantike të organizuar nga Qendra për një Siguri të Re Amerikane, kujtojnë se ky qershor shënon njëzet vjet nga samiti në Selanik në 2003, në të cilin liderët e BE deklaruan se e ardhmja e Ballkanit është brenda Bashkimit Evropian.
Anëtarësimi në BE
Megjithatë, dy dekada më vonë, anëtarësimi në BE për të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, përveç Kroacisë, mbetet i pakapshëm, ndërsa rajoni lufton për të kapërcyer tensionet e vazhdueshme etnike dhe për të zbatuar reformat e nevojshme për pranim, shkruajnë ata për Euroactiv.
Sipas mendimit të tyre, tani i takon Perëndimit të marrë iniciativën dhe të përfitojë nga momenti kur BE-ja po merret sërish me çështjen e zgjerimit për shkak të pushtimit rus të Ukrainës, dhe “për të përfituar nga kjo e ripërtërirë vrulli gjeopolitik, një udhëheqje më e madhe nga Shtetet e Bashkuara është thelbësore.” Ata argumentojnë se plani i madh dhe i shpejtë i Uashingtonit për ta integruar Ballkanin Perëndimor në BE, tani do të lejojë që Bashkimin Evropian të marrë përgjegjësinë kryesore për Ballkanin dhe të udhëheqë pa ndihmën e SHBA-së në të ardhmen.
Si SHBA mori “timonin” e Ballkanit Perëndimor
Lokker dhe Taylor deklarojnë se, në përgjigje të konfliktit që shpërtheu gjerësisht pas shpërbërjes së Jugosllavisë në vitin 1991, ish-ministri i Jashtëm i Luksemburgut Jacques Poos deklaroi më pas se ishte “ora e Evropës, jo ora e amerikanëve”, duke shpresuar të inkurajojë Bashkimin Evropian që të marrë drejtimin në fqinjësinë e tij. Megjithatë, ky vizion nuk u materializua kurrë dhe pasi përpjekjet evropiane dështuan, Shtetet e Bashkuara, megjithë hezitimin fillestar për t’u angazhuar, morën një rol dominues në rajon. “Nga mbikëqyrja e fushatës së bombardimeve të NATO-s deri te ndërmjetësimi i Marrëveshjes së Dejtonit, veprimi vendimtar i Uashingtonit vendosi paqen e pakëndshme që ka përcaktuar Ballkanin Perëndimor që atëherë ,” theksojnë ata.
Mënyra më e mirë për të siguruar këtë stabilitet është anëtarësimi i vendeve të Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian, theksojnë ata dhe sipas tyre megjithëse mund të duket se zgjerimi i BE-së është një çështje që duhet ta zgjidhë Brukseli, Shtetet e Bashkuara kanë një aksione të rëndësishme në procesin e zgjerimit. Përveç reduktimit të rrezikut të konfliktit, integrimi më i madh me Bashkimin Evropian do të ndihmojë në nxitjen e prosperitetit, konsolidimin e demokracisë dhe frenimin e ndikimit rus në rajon. Një zgjerim i suksesshëm do të forcojë gjithashtu pozicionin gjeopolitik të BE-së, duke e bërë atë një partner më me ndikim të Shteteve të Bashkuara. Për më tepër, kur Ballkani Perëndimor të konsolidohet brenda BE-së, Uashingtoni më në fund mund të çlirohet nga roli i tij si ndërmjetës i pushtetit në rajon, thonë ata. Ata theksojnë se “deri atëherë është e nevojshme pjesëmarrja e SHBA-së ”.
Dallimi midis BE-së dhe SHBA-së
Lokker dhe Taylor besojnë se Bashkimit Evropian i mungon ndikimi i mjaftueshëm diplomatik në Ballkanin Perëndimor, si për shkak të praktikës së kaluar të përkushtimit të dobët ndaj integrimit të rajonit, ashtu edhe për shkak të dështimit të tij për të trajtuar në mënyrë kuptimplote mosnjohjen e Kosovës në pesë vjet të shteteve anëtare të saj, të cilën ata e quajnë “një goditje serioze për besueshmërinë e BE-së me Prishtinës.” Uashingtoni, nga ana tjetër, ka “legjitimitet unik si një bashkëbisedues me qeveritë e Ballkanit Perëndimor për shkak të rolit të tij historik në rajon dhe statusit të tij më të gjerë si një fuqi udhëheqëse globale.”
Shtetet e Bashkuara, besojnë ata, duhet ta përdorin këtë legjitimitet për të çuar përpara integrimin e Ballkanit Perëndimor në BE dhe strategjia duhet të shkojë përtej praktikës ekzistuese të përdorimit të zgjerimit të BE-së si një mjet shpërblimi ose ndëshkimi për të korrigjuar “sjelljet në përshkallëzim”. “Në vend të kësaj, ai duhet të përbëhet nga hapa kuptimplotë afatshkurtër për të nxitur pranimin e rajonit në BE,” theksojnë ata.
Çfarë duhet të bëjë SHBA?
“Së pari, Uashingtoni duhet të inkurajojë miratimin e një procesi gradual pranimi që eliminon dallimin binar midis anëtarësimit në BE dhe kandidaturës duke ofruar pjesëmarrje progresive por të kthyeshme për anëtarët e ardhshëm në politikat dhe institucionet e bllokut,” shkruajnë Lokker dhe Taylor. Ata besojnë se kjo do t’u mundësonte vendeve të Ballkanit Perëndimor të gëzojnë menjëherë përfitimet e anëtarësimit në BE,” duke ruajtur mundësinë që Bashkimi Evropian të ndëshkojë sjelljet e këqija.” Ata gjithashtu besojnë se perspektiva e përfitimeve afatshkurtra ka të ngjarë të inkurajojë vendet e Ballkanit Perëndimor që të normalizojnë marrëdhëniet dhe të zbatojnë reformat. Edhe pse përgjegjësia për këtë vendim është e Brukselit, presioni nga vendet kandidate mund të lëvizë gjilpërën. Prandaj, përveç inkurajimit të liderëve të BE-së që gradualisht të anëtarësohen, Uashingtoni duhet të përdorë ndikimin e tij në qeveritë e Ballkanit Perëndimor për t’u sugjeruar që të miratojnë një qëndrim të unifikuar në favor të një procesi gradual të integrimit, thonë ata, duke shtuar se është e rëndësishme se kalimi drejt anëtarësimit gradual nuk kërkon ndryshime në strukturën bazë institucionale të BE-së, gjë që e bën atë një opsion të zbatueshëm në afat të shkurtër.
Kosova dhe Serbia
Paralelisht, Shtetet e Bashkuara duhet të rrisin përpjekjet për të ulur tensionet rajonale. Normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është veçanërisht i rëndësishëm për zhbllokimin e rrugës evropiane të rajonit dhe ata besojnë se kjo çështje është diçka ku Uashingtoni mund të kontribuojë më shumë. “Për shembull, Shtetet e Bashkuara duhet të riafirmojnë përkushtimin e tyre ndaj Kosovës duke propozuar të presin takime të grupeve të kontaktit midis pesë vendeve anëtare të BE-së jo të njohura pasi Prishtina të angazhohet për zgjidhjen e tensioneve aktuale dhe t’u përmbahet kushteve të Marrëveshjes së Ohrit aktualisht të pavlefshme,” shkruani Lokker dhe Taylor. Ndërkohë, ata thonë se Uashingtoni duhet të përdorë ngjarjet e fundit për të ushtruar presion mbi Beogradin për të zbatuar reformat.
Çfarë e pret Ballkanin Perëndimor
“Ndërsa rrethimi i presidentit serb Aleksandër Vuçiç midis Perëndimit dhe Rusisë është një pengesë imponuese për stabilitetin rajonal, pushtimi i Moskës në Ukrainë ka hapur një dritare mundësish”, thonë ata. Në këtë drejtim, ata sugjerojnë që Uashingtoni të ofrojë miratimin e fondeve shtesë kur të rifillojnë negociatat për normalizimin dhe të kërcënojnë me sanksione nëse Beogradi heq dorë nga detyrimet e tij, “siç bëri duke bllokuar përpjekjet e Kosovës për t’u anëtarësuar në Këshillin e Evropës”.
Një kërcënim i tillë mund të koordinohet me BE-në dhe duhet “të synojë elitën në Serbi”, ngjashëm me sanksionet e SHBA-së që u vendosën vitin e kaluar kundër Milorad Dodik në Bosnje dhe Hercegovinë, si dhe grupe të krahut të djathtë ekstrem të lidhur me Rusinë.
“Megjithëse Uashingtoni mund të frikësohet se ndëshkimi i Serbisë mund ta afrojë atë me Moskën, shqetësimi më i madh duhet të jetë se lejimi i vendit të luajë me të dyja palët trimëron Vuçiçin dhe udhëheqësit e tjerë nacionalistë në Ballkanin Perëndimor,” paralajmërojnë ata. Meqenëse Perëndimi e kupton rëndësinë e plotësimit të vakumit gjeostrategjik pas pushtimit rus të Ukrainës, ai nuk mund të lejojë të dështojë në integrimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE. Por ndërkohë që pranimi në BE është premtimi më i mirë për stabilitetin e ardhshëm të rajonit, rruga drejt anëtarësimit nuk mund të shtrohet vetëm nga Bashkimi Evropian. Për të garantuar se ata mund të kushtojnë energji diku tjetër kur është më e rëndësishmja në vitet në vijim, Shtetet e Bashkuara duhet të kuptojnë se, tani për tani, ajo mbetet e pazëvendësueshme në Ballkan, përfundojnë ata.
